Op
deze plek doe ik een poging om de (geschiedenis van de) Helleganger
familie
in kaart te brengen. Op dit moment is dit nog maar een kleine aanzet.
Ik ben nog druk bezig gegevens te verzamelen. Opmerkingen,
correcties
en aanvullingen (ik stel ze zeer op prijs) kunnen naar mij gemaild (len@dds.nl)
worden. Lennart
Helsloot, kleinzoon van Barbara Catharina Maria Helleganger.
De
Helleganger familie Het
Nederlandse geslacht Helleganger is vrij uitzonderlijk doordat zijn
geschiedenis amper drie eeuwen bestrijkt. De naamsdragers Helleganger
tellen in totaal niet meer dan 92 personen (daarentegen in de
vrouwelijke lijn met andere familienamen
honderden nakomelingen –
zie de parenteel). In elke generatie leefden slechts een paar
Hellegangers, waarvan vaak slechts een mannelijke naamdrager voor
nageslacht zorgde. Uitsterving is niet ondenkbaar als men bedenkt dat
er nu
(2012) slechts 7 personen met de achternaam van dit geslacht in
leven
zijn. En ook nu is er, net als in de eerste generaties,
nog maar
één mannelijke naamdrager die de naam kan
voortzetten:
Overigens spreekt de toch wat vreemde naam nog steeds tot de verbeelding, getuige de column
van Jaap de Berg in Trouw op 22 februari 2012: "Heel wat Nederlanders
moeten gebukt gaan onder de associaties die hun achternaam oproept. Je
zult maar in de bijbelgordel wonen en Helleganger heten ...".
De
stamvader Als stamvader geldt Jürgen Christian Helgenger,
geboren circa 1675. Hij liet samen met zijn vrouw Catharina Pyll op 17 juni 1707 in Osnabrück in Westfalen zijn zoon Caroll Philip Friederich (Carel)
dopen. Verder is nog niks bekend over Jürgen. De naam Jürgen is
overigens hetzelfde als Gregorius, de naam van zijn oudste kleinzoon.
Catharina is in Den Haag aanwezig als doopgetuige bij de doop van
kleinzoon Hendrik (Hendricus) op 23 april 1747. Is zij mee verhuisd
naar Nederland?
2e generatie
Het zou kunnen dat Carel als
zovele streekgenoten naar het westen toog als hannekemaaier of
moffenpoep, die hier tijdelijk werk vonden en vaak als immigrant bleven
en zich vermengden met de inheemse bevolking. De voornaam Carel of
Carolus, die noch Duits noch Hollands is, werd in volgende generaties
weer gebruikt. Opvallend is dat in andere latere voornamen geen Duitse
invloed te bespeuren is.
Carel vestigde zich rond 1740 in Loosduinen als kleermaker met knechten in dienst. Loosduinen ligt niet ver van ’s-Gravenhage, in het
vruchtbare Westland. Het dorp is thans opgeslokt door de grote
buurstad; er rest een oude dorpskern tussen de nieuwe wijken. In het
jaar 1858 wordt het schilderachtige Loosduinen nog beschreven op een
uur gaans van Den Haag, te midden van fraaie buitenplaatsen en
lieflijke bosschages aan een druk bevaren gracht, met warmoezerijen en
landbouwgronden. waarin de 2000 inwoners hun bestaan vinden.
Onbekend nog is of Carel wel op volwassen
leeftijd naar Nederland kwam, of al als kind met het gezin van zijn vader.
Dat laatste is niet onmogelijk aangezien we als doopgetuige bij een
kind van hem ene Anna Hendrina Helleganger tegenkomen. Deze Anna trouwde in 1737 in Den Haag, zij zou volgens de ondertrouwakte echter in Den Haag geboren zijn. Verder
treffen we in
de omgeving Den Haag ook aan
Johannes Helleganger, geboren ca 1733, en kinderloos overleden in
1819 in Rijswijk. In 1734 tenslotte wordt ene Johanna Helleganger in Den Haag begraven. Er zijn dus meerdere
Hellegangers van deze generatie in deze
omgeving te vinden.
Carel trouwde in 1741 te Den Haag met Adriana Kouwenhoven afkomstig uit het
naburige Wateringen.
Volgende
generaties 3e
generatie Carel kreeg twaalf of dertien kinderen, waarvan drie de volwassen leeftijd haalden en trouwden:
Oudste zoon Christiaan (Gregorius Christianus)
bleef in Den Haag wonen en trouwde drie keer. Hij kreeg uit deze drie
huwelijken zeven kinderen waarvan drie de volwassen leeftijd haalde. In
1781
werd in
Scheveningen zoon Cornelis geboren en later in Den Haag de dochters Dorothea in 1791
en Emerentiana in 1804.
De andere zoon Leendert (Leonardus) trouwde
op Texel met de Maria Waejert afkomstig uit Zwartsluis en kreeg
rond 1775 twee zonen (Hendrik en Joseph) op
het eiland Texel. Van
Texel is hij in 1779 in stilte vertrokken, schulden achterlatend.
Bij de
doop van het eerste kind van zus Cornelia in 1779 te Den haag was hij
getuige, wat
doet vermoeden dat hij toen ook weer in Den Haag of omgeving woonde. In
1783 blijkt Leendert in Stadtlohn (Duitsland) te wonen, hij noemt zich
dan koopman. Hij is op 14 augustus 1782 in Zutphen gearresteerd is en
op 20 december 1782 weer vrijgesproken. Tijdens zijn detentie is zijn
winkelvoorraad in Stadtlohn weggehaald.
Leendert vertrok op
29-11-1792 als
soldaat met het VOC schip IJsselmonde vanaf Goeree naar
Batavia. Hij zou niet meer terugkomen, Leendert overleed op 30-06-1794
in het hospitaal in Batavia. Zijn vrouw Maria woont dan nog in
Stadtlohn.
Dochter Cornelia bleef in Loosduinen, trouwde twee keer en kreeg zes kinderen.
4e generatie Begin
19e eeuw verdween de familienaam uit de oude omgeving
en werd Amsterdam een nieuwe bakermat voor uitbreiding van de familie. De
in 1774 op Texel geboren Hendrik
Helleganger is de enige mannelijke
Helleganger met kinderen uit deze generatie. Hij trok naar Amsterdam
alwaar hij pas op 37 jarig leeftijd trouwde met de tien jaar jongere
Maria Berents afkomstig uit Maasticht en toch nog negen kinderen
kreeg. Hij had een florerend schoenmakersbedrijf. Uitgezocht moet nog
worden of dit bedrijf te danken is aan (de familie van) zijn vrouw of
aan aan zijn eigen
ondernemerstalent. Cornelis
Helleganger treffen we in
1813 te Wassenaar aan.
Hij was toen 32 jaar, ongehuwd en
boerenknecht. Bij de volkstelling aldaar te 1829 wordt hij vemeld als
arbeider. Dorothea trouwt in Loosduinen en krijgt daar zes kinderen, Emerentiana trouwt in Den Haag en krijgt daar negen kinderen.
5e generatie en verder Verdere
uitbreiding van de familie was weer te danken aan een Carel
Helleganger: Carel Clement, de jongste zoon van Hendrik,
met acht kinderen.
Altijd hadden ze een ambachtelijk beroep (zie ook hieronder) of waren
actief in de handel.
De firma Schretlen en Helleganger (van zoon Henry) verkocht
bakkerij-artikelen en er hebben diverse textielwinkels in Amsterdam
bestaan van kleinkinderen van Carel Clement. Handelsgeest was er wel,
maar niet altijd even succesvol.
Er waren verder geen opvallende figuren of talenten onder. Zie ook
enkele levensbeschrijvingen, en veel documenten en foto’s, in de
parenteel. Vier
generaties koekebakker Helleganger in de Utrechtsestraat:
Eind
19e eeuw waren er 2 bijna gelijkluidende bakkers Helleganger in
Amsterdam: die van Carel Clement Helleganger (1827-1901) op de
Utrechtsetraat hoek Kerkstraat (huidig nummer 82) onder de namen "In de
Olifant", "In de oude Olifant" en "De Olifant" en die van zijn één na
oudste zoon Johannes Jacobus Antonius (Jan) Helleganger (1856-1944)
onder de naam "De Vergulde Olifant" op de Leidsestraat 89. Jan
Helleganger verhuisde in 1908 naar Bussum en begon daar Magazijn "De
Olifant": Koffie, thee, chocolade,etc. De oudste zoon van Carel
Clement, Willem Christiaan Helleganger (1854-1914) nam de zaak aan de
Utrechtsetraat 82 voor 1884 over. Diens zoon Willem Carel Hendrik
Helleganger (1885-1949) nam de zaak voor 1910 over en verhuisde met de
zaak in 1916 naar Utrechtestraat 42. Zijn zoon Petrus Willem Andries
(Piet) Helleganger (1915-?) nam (na het overlijden van Willem Carel
Hendrik in 1949?) vervolgens weer de zaak over, onder de naam
"Chocolaterie P. Helleganger, In de oude Olifant". In 1983 verkocht
Piet Helleganger de twee uithangborden van "In de Olifant" aan het
Amsterdam Museum voor fl. 2.000,-. Hij was toen 68 en zal
waarschijnlijk rond die tijd met zijn zaak gestopt zijn.
Carel
Clement Helleganger nam op 4 mei 1850 de zaak over van F.J. Ootmar voorheen
P. Preijer. Het Amsterdam Museum bezit de metalen
naamplaat "C.C. Helleganger
voorheen
Preijer". Reeds in 1767 zat er een koekebakker Wouter
Riesebos op
de "Utregtsestraat by de Kerkstraat". (bron: negen en twintigste
jaarboek van het genootschap Amstelodamun 1932) Gezien de
datering van het uithangteken In d'olifant zou het best mogelijk zijn
dat die al van Carel Clement Helleganger was. Parenteel Helleganger Nakomelingen
van Carroll Philip Friederich Helleganger (*1707), tekst en afbeeldingen Nakomelingen
van Carroll Philip Friederich
Helleganger (*1707), grafisch
Het ontstaan van de naam
Helleganger Nog niet bekend.
Naamsvarianten Ik
ben de volgende naamsvarianten tegengekomen: Helleginger, Helganger, Heleganger, Helligganger en Hilleganger. Alle
Hellgangers op een rijtje Via
onderstaande links kunnen alle mij bekende Hellegangers en hun
familieleden met hun gegevens
bekeken worden: Personenlijst Helleganger
Deze
pagina is voor het laatst bijgewerkt op
.
Deze
gegevens zijn ook te vinden op:
genealogieonline.nl
geneanet.org
|