Notitie persoon:
Een korte levensbeschrijving opgeschreven in november 2009 door achterneef P.N. Helsloot:

Jeugd en afkomst
Johannes Jacobus Antonius Helleganger werd op 14 juni 1856 geboren te Amsterdam. Zijn ouders waren Carel Clement Helleganger (1827-1901) en Hendrica Petronella van den Bergh (1829-1868). De vader was van beroep koekbakker en de meeste familieleden waren steeds kleine ambachtslieden, handelaren en winkeliers. De vader en grootvader van Carel Clement waren van het eiland Texel overgestoken naar Amsterdam, waarna deze tak echt Amsterdams was geworden. Het geslacht was van rooms-katholieke huize.
Johannes of Jan had drie broers en drie zusters, van wie alleen broer Wim ouder was.
Het eerste grote probleem voor Jan was de vroege dood van de moeder die op 39-jarige leeftijd overleed, wat de vader Clement de zorg gaf voor zeven kinderen van wie de oudste 14 jaar was. Van Jan en zijn broers Anton en Wim is bekend dat zij ondergebracht werden in een R.K. Jongenspensionaat te Oudenbosch (N.Br.). De zussen gingen naar de nonnen in Woerden. Het gemis van een moeder en het leven op kostscholen zal moeilijk zijn geweest, maar kan desondanks door opvang en goed onderwijs de jongenstijd verzacht hebben.

Jan werd in 1876 ingeloot voor militaire dienst. Er werd echter een paatsvervanger aangewezen, tegen betalingvan fl 605,- zoals toen gebruikelijk (fl. 600-800) was. Het vreemde is wel dat zijn oudere broer Willem Christiaan ook al was ingeloot (en vervangen). Normaal gesproken was Jan daardoor vrijgesteld. Ik vermoed dat er iets misgegaan was met de vervanging van Willem Christiaan, zoals te lezen is op zijn militieregister. (LH)

Eerste huwelijk en sportleven
Jan hield van sport en deed aan gymnastiek, zwemmen en schaatsen, tot op hogere leeftijd. Hij was lid van de oudste turnvereniging van Nederland de Koninklijke Turnvereniging Olympia en kreeg het diploma ‘kunstlievend lid’. Ook bestuurlijk had hij kennelijk verdiensten want in 1913 werd hij gekozen tot secretaris van het overkoepelende Nederlands Gymnastiek Verbond. Voorts was hij penningmeester van de Algemeene Hengelaarsbond.
Een fotograaf maakte een fraai portret van een rijpe man met een indrukwekkende snor en diepliggende ogen. Andere foto’s van hem en zijn vrouwen zijn niet bekend, althans niet met zekerheid..
Hij trouwde in 1881 op 25-jarige leeftijd met Maria Henrietta Lauterbach, na enkele jaren weerstand van zijn vader (bij wie hij werkte) overwonnen te hebben. Dat het bij slechts een dochter bleef lijkt vreemd in een tijd van grote gezinnen, maar behalve Henrica Julia Petronella, met de roepnaam Henriëtte, is geen ander kind bekend. In de voornamen vindt men die van Jans jong gestorven moeder terug. Zijn eerste eigen banketbakkerij "De Vergulde Olifant" (voorheen A. Vleck) had hij in de Leidsestraat nr.89. Van Amsterdam ging het gezin naar Bussum en later Weesp. Weesp zou als woonplaats lang een rol spelen in de familie. In Bussum verkocht hij vanuit banketbakkerijk/magazijn De Olifant naast gebak ook koffie, thee, chocolade e.d.

Dochter en kleinkind?
Volgens getuigenis van een nabestaande (Nico Heideman) heeft zich omstreeks 1910/1911 een familiedrama voorgedaan. Dergelijke drama’s spelen zich gewoonlijk in het verborgene af. Ook worden ze vaak met de mantel van eer en liefde bedekt. Het volgende moet dan ook met voorzichtigheid worden gelezen omdat er geen bewijzen voor bestaan, wel diverse aanwijzingen en de mondelinge verklaring.
Jan, inmiddels 54, zou toen incest hebben gepleegd met zijn 15-jarige dochter Henriëtte, die waarschijnlijk nog thuis woonde. Zij was zwanger geworden en bracht een meisje ter wereld in de Sint Anna Stichting te Den Haag. De zuster-overste schreef: ‘Wat zal U beiden dat vreemd zijn, zulk een klein kindje in huis, in Godsnaam het is nu eenmaal niet anders en als U nog maar plezier aan beide kinderen beleven moogt is alles nog niet verloren’. Een briefje enkele maanden later van de R.K.Vereeniging tot bescherming van meisjes afd ’s-Gravenhage laat zien dat het goed gaat in Weesp met Henriëtte en het lieve kindje, alsmede dat de lieve ouders bezorgd zijn voor de twee.
Het kindje kreeg in 1911 bij de doop de voornamen Joanna Henrica, en werd Annie genoemd.
Zeker is verheimelijkt wie de vader was en was er alleen sprake van een ongehuwde moeder met een onbekende verwekker. In zijn rol als grootvader, wat hij ook was, gaf Jan blijk van grote liefde voor het jonge kind. Hij schreef haar later lange brieven in het pensionaat en kreeg van Annie vele aardige briefjes terug Hij bracht ook wel bezoek aan het Brabantse onderkomen, ook samen met moeder Henriette.

Twee huwelijken in 1921
Het jaar 1921 was tumultueus. In januari overleed Maria Lauterbach, na een juist veertig jarig huwelijk. Binnen vijf maanden trouwde Jan Helleganger (65) voor de tweede keer. De nieuwe echtgenote was Celine Berkelouw, van een joodse familie uit Rotterdam, van beroep verpleegster. Geboren in 1885 was zij bij haar huwelijk 36 jaar oud en 29 jaar jonger dan Jan. Een opmerkelijke verbintenis door het leeftijdsverschil, de joodse partner en doordat naar men mag aannemen ze niet katholiek was. Het moet bij de familie Helleganger verbazing hebben gewekt.
Moeder Lauterbach liet speciaal voor haar kleinkind Annie een bedrag na van fl. 3000, een flink bedrag in die tijd.
Het jaar 1921 zag tevens het huwelijk in Amsterdam van dochter Henriëtte Helleganger, met Nico H.J. Ebmeijer, van beroep laborant, met als nieuwe woonplaats Delft. Ze trouwden buiten gemeenschap van goederen. Bij het huwelijk werd ‘met instemming van de moeder’ het 12-jarige kind erkend. Annie ging voortaan formeel als Johanna Henriette Ebmeijer door het leven, Zij werd in hetzelfde jaar met bekwame spoed ondergebracht in het pensionaat Sacré Coeur voor jongejuffrouwen in Moerdijk (N.Br.), een kostschool met vakopleiding in naaien e.d., waar zij bleef tot 1924. Voorlopig maakte ze geen deel uit van het gezin te Delft.
Ook uit het huwelijk van Henriëtte en Nico Ebmeijer sproot slechts één dochter voort (Louise geboren in 1924) zodat Annie een (half)zusje had die 13 jaren jonger was. Van samen opgroeien was geen sprake.
Onverwacht overleed Henriëtte Ebmeijer-Helleganger in 1937, slechts 42 jaar oud. Vader Nico bleef achter met het kind Louise. Annie ging werken.

Annie’s huwelijk en de oorlog
Wanneer zal het geheim van de grootvader die tegelijk haar vader was aan Annie duidelijk zijn geworden? Was dit bij het sterfbed van haar moeder, wanneer wel meer een familiegeheim wordt verteld? Dat Nico Ebmeijer niet haar echte vader was wist ze natuurlijk. De dood van haar moeder stond haar huwelijk in 1937 niet in de weg. Ze trouwde met Simon Heideman, van beroep techniker, uit het bekende Weesp. Weesp werd ook hun woonplaats. Eindelijk een gewoon huwelijk met twee kinderen, Nico (1939) en Johanna of Beppie (1942). Helaas, nu was het oorlogstijd.
Jan Helleganger kon vreugde scheppen in het jonge leven van twee achterkleinkinderen, of liever kleinkinderen. De jodenvervolging door de Duitse bezetter hing echter als een donkere wolk boven zijn bestaan en die van Cecile Berkelouw. In 1937 waren zij na enkele jaren in Haarlem gewoond te hebben weer in Amsterdam, op het adres Commelinstraat 30a. In deze straat woonden veel joden.
In een brief uit 1943 werd gevraagd: ‘Is Celien al vrij? er komen wel weer joden naar huis, die met ’n Christ getrouwd zijn.’. Celine Berkelouw werd dus vervoerd naar het doorgangskamp Westerbork. De spaarzame vrouw had van haar spaarbankboekje eind 1941 het saldo opgenomen.(fl. 1000,-). Echtgenoot Jan trof een testamentaire regeling in 1942 waarbij hij zijn echtgenote met wie hij destijds op huwelijkse voorwaarden was getrouwd uitsloot als erfgename en ‘beide kleindochters’ Annie Heideman-Ebmeijer en de minderjarige Louise Ebmeijer als enige erfgenamen aanwees. De uitsluiting van Cecile was zeker verstandig om te voorkomen dat de erfenis geconfisceerd zou worden als joods bezit bij Jans overlijden.
Jan verkocht in 1942 Nederlandse obligaties ter waarde van fl. 5177,-, uitgekeerd in contanten. Hij stortte voor lijfrente fl. 1822.- en volgens een aantekening van juli1943 had hij thuis fl 2675,- aan geld.
Cecile kwam niet vrij. De ‘gemengd gehuwden’ met een joodse partner bleven gespaard voor deportatie als zij kinderen hadden (9500 gevallen). De 2500 gemengde echtparen zonder kinderen hadden dit geluk niet en werden wreed uiteengerukt.
In september 1943 schreef Jan een aangrijpende brief aan ‘lieve Annie en beste Sim’. Hij schreef dat hij de zomer prettig had doorgebracht bij hen in Weesp, met de ondeugende Nicie en de alles wegslepende Beppie, Hij had een pakje bezorgd voor Celine in het gebouw in de Plantage. ‘Ik heb tante in de verte gezien, zij groette mij uit een raam 3 hoog doch gesproken heb ik haar niet.’ Hij beschrijft Celine als een doof en zwak oud vrouwtje en zichzelf als een aftandse grijsaard. In de marge ‘Ach wat keek Tante bedroefd’.
Celine zal met de trein, die uit Westerbork vertrok begin januari 1944, naar het vernietigingskamp Auschwitz zijn getransporteerd. Zij werd daar op 31 januari 1944, zij was 59 jaar, omgebracht. (De familieleden Berkelouw in Rotterdam zijn eveneens omgekomen),
Jan Helleganger heeft de laatste weken van zijn leven haar niet meer nabij gehad: hij overleed op 23 januari 1944 te Amsterdam in de leeftijd van 87 jaar. Het is de laatste tragedie dat zij binnen acht dagen allebei stierven.
Simon en Annie Heideman zorgden voor de begrafenis van Jan Helleganger op Zorgvlied, R.K. gedeelte, in Amsterdam.

Archief Jan Helleganger (bij achterneef P.N.Helsloot):
Documenten en brieven verdeeld over de perioden
1901-1912 (geboorte Annie)
1921-1923 ((Moerdijk,2 huwelijken,Annie geëcht)
1935-1937 (huwelijk Annie,2 kinderen) en 1943-1944 (dood Jan en Cecile)
1945-2002 (Annie Ebmeijer)
Foto’s (portret van Jan Helleganger, twee van Maria Lauterbach en diverse foto’s van Annie Ebmeijer e.a.)
Enkele persoonlijke stukken bevinden zich in het archief Oost.Brabant (zie onder pensionaat Sacre Coeur Moerdijk)

-------------

"Was een verwoed schaatser. Dit gebeurde toen hij op leeftijd was, ca 65&70 Tijdens een tocht, ringvaart Haarlemmermeer, naar Ik meen.
Beland hij in een wak. Slaat het ijs stuk totdat hij houvast had om eruit te komen. Schut het water van zijn lijf. De mannen waarmee hij de tocht maakte wilde afhaken en naar huis gaan.
Hij wilde er niks van weten. Het was mooi helder vriesweer. Stok geregeld, hij in het middenrijden ze hebben gezamenlijk de tocht afgemaakt.
Als Ik het goed heb was hij ook in zijn jeugd bokser geweest, kampioen van de Jordaan.
[bron: Joop de Bruijn]

Woonplaats:
Oudenbosch vanaf 03-08-1865 tot 02-10-1872 (bron: Regionaal Archief West-Brabant)
Leidsestraat 89 Amsterdam vanaf 04-09-1881 tot 06-08-1903
Ringdijk 37 Watergraafsmeer vanaf 06-08-1903 tot 23-11-1908 (bron: Stadsarchief Amsterdam)
Landstraat 12 Bussum vanaf 23-11-1908 (bron: Stadsarchief Amsterdam)
Heerengracht 2 Weesp vanaf 16-01-1921 tot 1925 (bron: Delpher.nl)
Zijlweg 137 Haarlem tot 03-05-1937
Commelinstraat 30 a-huis Amsterdam vanaf 03-05-1937 (bron: Stadsarchief Amsterdam)

Beroep:
(bron: De Bussumsche Courant 16/12/1908) Magazijn "De Olifant": Koffie, thee, chocolade,etc te Bussum
Banketbakker vanaf 04-09-1881 tot 1903 Banketbakkerij De Vergulde Olifant (voorheen A. VLECK)

Functie:
Penningmeester Algemeene Hengelaarsbond vanaf 12-02-1906 tot 15-05-1913 Op 12/2/1906 gekozen tot eerste penningmeester Algemeene Hengelaarsbond
District voorzitter district Gooiland IJsbond Hollands Noorderkwartier vanaf 1920 (bron: Delpher.nl)
Bestuurslid IJsbond Hollands Noorderkwartier vanaf 12-1921 tot 20-12-1921 (bron: Noord-Hollands Archief)
Bestuurslid reddingsbrigade voor drenkelingen Heemstede vanaf 29-03-1933 (bron: Noord-Hollands Archief)